Алматыдағы Ұлттық Ғылым Академиясының жөндеу жұмыстары қалай жүріп жатыр?

Ғылым академиясының ғимараты соғыстан кейінгі кезеңде Мәскеуде жобаланған. Эскиздік жобаны Мәскеудегі Ленин кесенесінің авторы, әйгілі сәулетші Алексей Щусев жасаған. Академия ғимараты 1951 жылдан 1957 жылға дейін салынды. Үйлестірулер мен дизайнды сәулетші Николай Простаков басқарды.

Сәулетшілер Әділжан Псяев пен Дэвид Каминский ғимарат Уәлиханов көшесінің осіндегі алаңның композициялық орталығы екенін атап өтті. Щусев жасаған құрылымның бастапқы бейнесі архаикалық келбеті үшін қатты сынға алынды. Кейіннен ғимараттың айналасында толыққанды Академгородок құру қарастырылды, бірақ бұл жоспар орындалмады.

Бастапқы жоба Академия мен оның мекемелеріне арналған ғимаратты қамтыды және бөлінген учаскенің солтүстік бөлігін ғана алып жатты. Ал 1972-1981 жылдары Ғылым академиясында Қазақ совет энциклопедиясының Бас редакциясы мен кітап қоймасын орналастырғысы келетін қосымша ғимарат пайда болды. Кейінірек оңтүстік бөлігінде ғалымдар үйі салынды. Жобаның сәулетшілері кеңестік және қазақстандық сәулетші Алмас Ордабаев болды.

1980 жылы Ғылым академиясының ғимараты республикалық маңызы бар ескерткіштер тізіміне енгізілді.

2022 жылдың 1 маусымында Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық Ғылым Академиясының 75 жылдық мерейтойлық сессиясына қатысты. Сол кезде ол, Үкіметке Алматы әкімдігімен бірлесіп, Ұлттық Ғылым Академиясының ғимаратында кешенді жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін демеушілер тартуды тапсырды.

Әкімдік жобаны іске асыруға  Qazaq Stroy компаниясына жүгінді. Компания барлық шығындарды, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын өздеріне алды.

Qazaq Stroy басқарушы директоры Болат Ибрагимұлы Ғылым Академиясының тарихи келбеті сақталатынына, ал жұмыстардың басым бөлігі жөндеу жұмыстарына арналғанына сендірді. Олар  38 мың шаршы метр жерде өткізілетін болды. Жобаны кеңестік реставратор және "Қазреставрацияның" бұрынғы директоры Қанат Тұяқбаев мақұлдады.

Ескі қабырғалар бөлшектегеннен кейін Ғылым Академиясының сыртқы бөлігі бірнеше деңгейде қапталады.  — тегістеу, желім, тор, желім, тегістеу, саңылауларды бітеу, тағы бір кептіріп тегістеу және бояу.

"Біз бәрін құрғақ қоспаларды байыпты жеткізу бойынша жасадық. Бізге 15 жылға дейін жарықтар пайда болмайтын қабаттар ұсынылды", - дейді Ибрагимұлы.

Қабырғалардың түсі ұжыммен бірігіп  таңдалды. Талқылауға Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Аида Балаева мен Алматы әкімі Ерболат Досаев келді. 10 түстің ішінен олар ашық сарғылт түсті таңдады, қалғандары тым ашық болып көрінді.

Қабырғаларды бояғаннан кейін барлық гипс элементтері қалпына келтіріліп, ақ түске боялады. Сынған талшықтар бетоннан жасалған. Гранитті іргетас пен баспалдақтар жоғары атмосфералық қысыммен тазаланып, тігістерді тегістейді. Ғимараттың төсеніштері периметр бойынша төселген. Тек Елтаңба жаңа нұсқасына ауыстырылу керек болған.

"Терезелер барлығы түбегейлі ағаш болып қалуы керек, сондықтан біз оларды қалпына келтіреміз. Бірнеше Мердігерлермен ақылдасу қажет. Әзірге қалпына келтірудің 4 түрі бар, екіншісі келіп, өз түрін көрсетуі керек. Біз бардығы жақсы деңгейде болғанын қалаймыз, өйткені терезелер өте қызық пішінде. Бастапқыда алюминий мен пластикті ұсындық, бірақ бәрі ағашты қалдыру керек деген қорытындыға келді", — дейді Басқарушы директор.

Сыртта ғимараттың жарықтандыру жүйесі қалпына келтіріледі. Компанияда жарықтандыру нұсқасы әлі анықталған жоқ, бірақ ғимарат ашық түстермен, ал айналасы жасыл түспен жарықтандырылады деп болжануда.

Ғылым Академиясының бүкіл ғимаратында ауаны баптау, желдету және жылыту жүйелері жаңартылады. Академия қызметкерлері негізінен ғимарат ішіндегі температура мәселелеріне шағымдан болатын. Қыста тым суық, жазда ыстық. Пушкин көшесі жағынан жылу желілері толығымен ауыстырылады.

"Біз жылыту жүйесін қиып тастадық, қайта саламыз. Залдарда атмосфераны дұрыстау үшін шойын батареяларын салуды жоспарлап отырмыз, ал жұмыс бөлмелерінде жаңа металдар болады. Кондиционерлеу жүйесі де жаңа болады. Мұнда 53 жабдықтау қондырғысы бар, олардың барлығы жөндеуге арналған. Олар қазірдің өзінде қалпына келтіріле бастады. Кондиционер қондырғылары ауыстырылады. Үлкен залдарда да кондиционер болады", — деп түсіндіреді Ибрагимұлы.

Академияның басты бөлігі тыныш, бірақ мұнда жұмыстар әлі басталмаған.

Екінші қабаттағы залда еден граниті кратонкалармен жабылған, барлық люстралар қорғаныс қақпақтарына оралған. Бағандардың жанында ағаш есіктердің бірнеше нұсқалары бар. Бағандардың бірі ішінара ашық сарғылт  түске боялған. Оны көк түстен ауыстыру үшін таңдаған.

"Қабырғаларды бояудың екі нұсқасы болды — ашық қоңыр және ашық сарғылт. Қонаев академияны басқарған кездегідей ашық сарғылт түсті. Жерде еденге төсеуге арналған жұқа тақтайшалар  болады. Бастапқы көріністі беру үшін оны тегістеп, қайта бояймыз. Люстраларды қалдырамыз, тек шамдарды тазалап, ауыстырамыз", — дейді компания директоры.

Зал қосымша жарықтандырылады: "біз бұрышты жарықтандырғымыз келеді. Мұнда жарықтандыруды мұқият орнатып, оларды жасыра алатын карниз орнатылады, ол әдемі көрінеді. Периметрі бойынша еден жақсы жарықтандырылады", - деп түсіндіреді сәулетші Сергей Фартуков.

Акт залында қосымша жарықтандыру орнатылады — күмбездің ортасындағы люстра сәндік рөл атқарады, ал карниздегі шамдар болса ескірген.

"Біз күмбезді және сәулет өнерінің әдісі фресканы жарықтандыратындай етіп өзгертеміз. Портреттердің бүйірлері 10 сантиметр, біз оларға жұқа шамдарды жасырғымыз келеді, олар ою-өрнекті жарықтандырады. Сондай-ақ, кондиционерді орнатамыз. Мұнда ескі оператор бөлмесі бар, біз оны аздап жөндейміз. Залда желдету жүйесі жұмыс істемейді. Сондықтан біз кинотеатрлардағы жүйеге ұқсас жүйені қолданамыз. Біз адамдар арасында өтетін суық ауаны жоғарыдан береміз. Балкондарда жасырын саңылау дефлекторларын орнатамыз. Олар арқылы ауа шығады. Сонымен қатар, сахна жағынан  ауа беруді реттейміз. Бұл жағдайда біз қосымша тесіктер жасамаймыз", - деп түсіндіреді Сергей Фартуков.

Орындықтар мен перделер қызылдан  ашық жасыл зәйтүн түсіне ауысады.

Академия дәліздерінің бір бөлігінде дабыл жүйесі орнатылады. Барлық сымдар қызметкерлер мен келушілерден жасырылған. Кеңселер бос — оларға жаңа жиһаз сатып алынады.

Ғимараттың шатырының астында құбырларды ауыстыру жалғасуда. Академияда соңғы рет жөндеу жұмыстары 2007 жылдан 2010 жылға дейін жүргізілді, бірақ соған қарамастан құбырлардың барлығын дерлік тот басқан, бітелген. Бұған жаңбыр да ықпал еткен.

"Сіз мұнда келсеңіз желдету жүйесінің нашар жағдайда екенін көресіз. Құбырларды бәрін өзгертеміз.Онда бәрі ескі болды. Осыдан кейін біз шатырды өзгерте бастаймыз, өйткені барлығы тесілген. Қызметкерлер әр жаңбыр кезінде төбесі бірден ағып, ғимарат суға толатынын айтты", - дейді Ибрагимұлы.

Шатырды жөндеу қыркүйек айында басталады, түсі өзгертіледі. Ұзақ келіссөздерден кейін күйдірілген саз балшықты әдістен жасалған терракота таңдалады.

Қысқы бақта Академиялар тек шамдарды ауыстырады және қайта жөндеу жұмыстарын жүргізеді.

"Бізде мүлдем қол тигізбейтін Мозаика бар. Қысқы бақта біз тек қайта жөндеу жұмыстарын жүргізіп, шамдарды ауыстырамыз. Мұражайда да экспонаттармен жұмыс жүргізілмейді. Кітапханада интерьер сақталады, тек қайта жөндеу жүргізіледі. Жалғыз нәрсе-бізден мұрағат пен кітапханаға тек ауа реттеу жүйесін қоюды сұрады. Бірақ біз интерьерді еш жерде өзгерте алмаймыз", — дейді Qazaq Stroy директоры.

Аулада аумақты абаттандыру және қызметкерлердің демалуы үшін шағын саябақ құру жоспарлануда. Оның айналасында асфальт төселген, саябақтың өзінде жаңа төсеніштер төселген. Ауланы суару және ішкі жарықтандыру жүйесі жүргізіледі.

"Біз қар ұстағыштарды орнатамыз, сонымен қатар карниздерге жылыту жүйесін қосамыз. Мұздар пайда болмас үшін ұйымдастырылған дренаж болады", — дейді Фартуков.

Жыл соңына дейін Ибрагимұлы бүкіл ғимараттың қабырғасын, шатырын және терезелерін жөндеуді, сондай-ақ әрлеу жұмыстарын және 6 павильондағы ішкі инженерлік желілерді ауыстыруды аяқтауға уәде береді. Қалған павильондар келесі жылы аяқталады.

Ғылым Академиясын жөндеуге 5 млрд. теңге бөлу жоспарланған болатын, бірақ сома 8 млрд.теңгеге дейін өстіі.

"Ұлттық Ғылым академиясы-бұл республикалық маңызы бар сәулет ескерткіші ғана емес, сонымен қатар Қазақстан Ғылымының символы. Бүгінгі таңда біздің елімізде ғылымды дамытуға ғана емес, ғалымдар үшін қолайлы жағдай жасауға да көңіл бөлінуде. Ұлттық Ғылым академиясының ғимаратын жөндеу-бұл қазіргі заманның үйлесімді енгізілуімен, тарихи өткен уақыт сақталған кезде Ғылыми әлемді қайта жаңғыртудың белгілі бір дәрежедегі бейнесі", - деп мұндай шығындарға шешім қабылдауының себептерін компания осылай түсіндіреді.

Бұл ретте Ғылым Академиясы жұмысын жалғастыруда. Қызметкерлер жөндеу жүргізілмейтін ғимараттың бөліктеріне көшіріледі.

Құрылыс жұмыстары Шевченко көшесінің екінші жағында — Уәлиханов ескерткішінің жанында да жүргізілуде. Тек осы бөлік Алматы әкімдігінің қарамағында.

"Ғимаратты осындай жөндеуге Уәлиханов көшесі бойынша Академияның басты кіреберісіне жаяу жүргіншілер өткелін жабдықтап, бүкіл алаңды абаттандыру дұрыс болар еді. Сондай — ақ, әкімдік Уәлиханов ескерткіші мен әкімдіктің жауапкершілік аймағында орналасқан ғимараттың айналасындағы, алаң маңындағы жұмыстардың барысы туралы жұртшылық үшін осындай тур жасаса жақсы болар еді", - деп қорытындылады сәулетші Дэвид Каминский.

Дереккөз: https://vlast.kz/gorod/56451-kak-prohodit-remont-nacionalnoj-akademii-nauk-v-almaty.html